Sztandar, jako obiekt ceremonialny o głębokiej symbolice, musi nie tylko zawierać odpowiednie treści, ale również prezentować się harmonijnie i estetycznie. Osiągnięcie tej harmonii to wynik precyzyjnego zastosowania zasad wymiarów, proporcji i symetrii. Te matematyczne i artystyczne elementy decydują o tym, czy sztandar będzie wizualnie zrównoważony, przyjemny dla oka i czy godnie spełni swoją reprezentacyjną rolę.

1. Wymiary – Rozmiar ma Znaczenie

Wymiary sztandaru – jego wysokość i szerokość płata – nie są przypadkowe i zależą od kilku czynników:

• Przeznaczenie: Sztandary wojskowe, paradne czy kościelne są zazwyczaj większe, aby były dobrze widoczne z daleka i wywierały wrażenie majestatu. Sztandary szkolne czy stowarzyszeń lokalnych mogą być nieco mniejsze, dostosowane do rozmiarów osób je niosących i miejsca prezentacji (np. aula szkolna).
• Waga: Większy sztandar oznacza większą wagę, zwłaszcza z haftami i frędzlami. Musi być on na tyle lekki, aby mógł być godnie niesiony przez poczet sztandarowy, często przez dłuższy czas.
• Kontekst ceremonialny: Wymiary są często ujednolicane dla danego typu instytucji, by zachować spójność w protokole ceremonialnym. Nie ma jednego uniwersalnego rozmiaru, ale istnieją pewne standardy (np. dla sztandarów wojskowych czy szkolnych).

Odpowiedni rozmiar sprawia, że sztandar jest widoczny, ale nie przytłacza, a jego noszenie jest wykonalne.

2. Proporcje – Klucz do Elegancji

Proporcje to relacje między poszczególnymi elementami sztandaru: wysokością do szerokości płata, wielkością godła do całej powierzchni, rozmieszczeniem napisów względem symboli. To właśnie one są kluczem do wizualnej równowagi i elegancji.

• Płat sztandaru: Najczęściej płat sztandaru ma proporcje zbliżone do kwadratu lub jest lekko wydłużony w pionie (np. stosunek 1:1, 1:1,2). Kwadratowy kształt jest często preferowany w polskiej tradycji sztandarowej, zwłaszcza dla sztandarów wojskowych i szkolnych. Taki kształt zapewnia dobrą ekspozycję symboliki na awersie i rewersie, niezależnie od tego, czy sztandar powiewa, czy jest statycznie prezentowany.
• Elementy graficzne i tekstowe: Proporcje między godłem, patronem, napisami i tłem są kluczowe. Godło nie może być ani zbyt małe, aby nie zginąć na tle, ani zbyt duże, aby nie przytłaczać. Napisy muszą być czytelne, ale nie mogą dominować nad elementami graficznymi. Często stosuje się zasadę „złotego podziału” lub inne estetyczne reguły, by zapewnić harmonijne rozmieszczenie treści.
• Relacja z drzewcem: Proporcje płata sztandaru do długości drzewca i rozmiaru głowicy również mają znaczenie. Drzewiec powinien być odpowiednio długi, aby sztandar był godnie prezentowany, a głowica stanowiła jego proporcjonalne zwieńczenie.

Dobre proporcje sprawiają, że sztandar jest przyjemny dla oka i wywiera wrażenie solidności oraz estetycznego wyrafinowania.

3. Symetria – Porządek i Równowaga

Symetria to podstawa formalnej estetyki i porządku. W projektowaniu sztandarów odgrywa kluczową rolę:

• Osie symetrii: Większość sztandarów jest projektowana w oparciu o centralną symetrię. Główne godła (np. orzeł) umieszczone są centralnie, a otaczające je elementy (wianki, napisy) są rozmieszczone równomiernie wokół tej osi. Taka kompozycja zapewnia równowagę i stabilność wizualną.
• Poczucie porządku: Symetria sprawia, że sztandar wydaje się uporządkowany, przemyślany i harmonijny. Wzmacnia to jego ceremonialny charakter i podkreśla powagę.
• Wzajemne odbicie stron: Choć awers i rewers przedstawiają różne treści, często są projektowane w sposób, który zachowuje ogólną równowagę wizualną. Wielkość i rozmieszczenie głównych elementów na jednej stronie często odpowiadają tym na drugiej, tworząc spójną całość.

W niektórych, bardziej nowoczesnych projektach, mogą pojawiać się elementy asymetrii dla uzyskania specyficznych efektów artystycznych, ale w klasycznych sztandarach to właśnie symetria jest dominującą zasadą.

Harmonia jako Wyraz Szacunku

Harmonia wymiarów, proporcji i symetrii sztandaru to nie tylko kwestia estetyki. To również wyraz szacunku dla symbolu, który reprezentuje ważne wartości. Dobrze zaprojektowany i wykonany sztandar, przestrzegający tych zasad, emanuje dostojeństwem, budzi podziw i godnie spełnia swoją rolę w każdych okolicznościach. Jest to namacalny dowód na to, że nawet w sztuce tworzenia symboli, matematyka i estetyka idą w parze.

Artykuł zewnętrzny.